Marcin Świetlicki jest obecny w kulturze jako poeta, prozaik (głównie autor powieści
kryminalnych), a także wokalista zespołów Świetliki oraz Czarne Ciasteczka.
Urodził się 24 grudnia 1961 w Lublinie. Studiował filologię polską na
Uniwersytecie Jagiellońskim, potem zaś, w latach 1984-1986, odbywał zasadniczą
służbę wojskową w Słupsku. Od czasu jej ukończenia mieszka w Krakowie, często
pojawiającym się w jego wierszach.
Poetycko
zadebiutował w lubelskim czasopiśmie "Akcent". Już przed publikacją
pierwszej książki uznawano go za ważnego reprezentanta tzw. pokolenia
"bruLionu". Opinię tę potwierdziły "Zimne kraje",
opublikowane w 1992 w słynnej fioletowej serii debiutów, wydanej przez fundację
"bruLionu". O pozycji poety w tamtym czasie dobitnie świadczy fakt,
że z okazji debiutanckiego, bądź co bądź, tomu na łamach "Dekady
Literackiej" Marcin Ciupek pisał: "warto pokusić się o p o d s
u m o w a n i e dotychczasowego dorobku krakowskiego poety".
Do 2004
roku autor "Zimnych krajów" pracował w charakterze korektora w
redakcji "Tygodnika Powszechnego". Zdarzenia tego okresu stały się
podstawą do napisania "Katechetów i frustratów", wydanej w roku 2001
pod pseudonimem "Marianna G. Świeduchowska", powieści napisanej wspólnie
z Grzegorzem Dyduchem. Jest to powieść z kluczem, w której autentyczne postaci
z krakowskiego życia literackiego zamaskowane są pod stosunkowo łatwymi do
odczytania pseudonimami - i tak na przykład poeta Marcin Baran występuje jako
Marian Owietz. Sam Świetlicki, pseudonimowany jako Światopełk Świecki, którego
debiutancka książka nosiła tytuł "Zimne napoje", w następujący sposób
ironizuje na temat własnej popularności: "Młody korektor degeneracją swoją
przywracał wiarę w sens i tradycyjne wartości nieskończonym szeregom
pielgrzymów wędrujących do korekty 'Kwartalnika'. Jego adres przekazywano sobie
w nabożnym skupieniu. Powtarzali go na ucho chłopcy pod celą i utrudzone
prząśniczki u rozstajnych dróg".
Taka
autoironia charakteryzuje również późniejsze dzieła prozatorskie Świetlickiego.
Już pod własnym nazwiskiem wydał on powieść kryminalną "Dwanaście"
(2006). Zapoczątkowała ona trylogię. W roku 2007 ukazała się powieść
"Trzynaście", a rok później - "Jedenaście". W roli detektywa
występuje w tych powieściach Mistrz, będący autoparodią autora, czy raczej
figury podmiotu lirycznego jego wierszy - bywalec krakowskich knajp,
zgorzkniały ironista, alkoholik, o którym znający go z widzenia ludzie oraz
dawni wielbiciele z lubością mówią, iż "posiwiał, utył i spuchł".
Fakt
usytuowania tego alter ego w roli celebryty, choćby nawet byłego, stanowi
zniekształcone odzwierciedlenie biografii samego autora. Przez pewien czas
prowadził on program telewizyjny Pegaz, w duecie z Grzegorzem Dyduchem.
Próbował także swoich sił w filmie, grając główną rolę w dramacie Wojciecha
Smarzowskiego "Małżowina" (1998) oraz gościnnie pojawiając się w
produkcji zatytułowanej "Anioł w Krakowie" (2002). Powody do sławy
bohatera kryminałów Świetlickiego są jednak diametralnie inne - w powieści mowa
o programie telewizyjnym, w którym, jeszcze w czasach Polski Ludowej, Mistrz
występował jako chłopiec pomagający Milicji Obywatelskiej.
Świetlicki
jest laureatem wielu nagród literackich. Wypada tu wyliczyć nagrodę im. Georga
Trakla, nagrodę Kościelskich (1996), Grand Prix w konkursie czasopisma
"bruLion", nagrodę im. ks. Jana Twardowskiego oraz Paszport Polityki
- z zastrzeżeniem, że poeta odmówił przyjęcia tego ostatniego lauru. W
listopadzie 2006 otrzymał on ponadto nagrodę Krakowska Książka Miesiąca za
książkę "Muzyka środka", a w 2009 - Nagrodę Literacką Gdynia w
kategorii proza za kryminał "Jedenaście". Ponadto kilkakrotnie został
nominowany do Nagrody Literackiej Nike (w roku 2002 za tomik "Czynny do
odwołania", zaś w 2007 za "Muzykę środka").
Marcin
Świetlicki oprócz bycia autorem poezji i prozy, jest także liderem zespołu
rockowego. W 1992 roku (wspólnie z muzykami krakowskiego zespołu Trupa Wertera
Utrata) założył grupę Świetliki. Jest autorem większości tekstów i występuje
jako wokalista, posługując się przy tym charakterystyczną manierą chrypliwej
melorecytacji; gitarzystą zespołu jest natomiast Grzegorz Dyduch, współautor
"Katechetów i frustratów". Zespół wydał do tej pory pięć płyt
długogrających oraz kilka minialbumów (m.in.
"Perły"). Ostatnie wypowiedzi poety zdają się sugerować, iż nie
zamierza on już występować ze Świetlikami. Na pewno nie oznacza to jednak końca
obecności Świetlickiego na scenie. Przekonuje o tym fakt, iż chętnie
współpracuje on z innymi artystami, zwłaszcza z muzykami alternatywnymi (m.in. Robertem Brylewskim, Cezarym
Ostrowskim, i przedstawicielem muzyki yassowej Mikołajem Trzaską). Na płytach
Świetlików udzielali się zaś między innymi Lech Janerka i Kasia Nosowska.
Świetliki
odnotowały kilka znaczących osiągnięć. W roku 1996 ich płyta "Cacy Cacy
Fleischmaschine" nominowana była do nagrody Fryderyka w kategoriach:
muzyka alternatywna i piosenka poetycka. Sam wybór tych kategorii świadczy
prawdopodobnie o trudnościach w klasyfikacji dorobku zespołu. Na stronie
zespołu ich muzyka określona została jako "psychorock o profilu
słowno-muzycznym".
Przyjmowanie
roli wokalisty i "frontmena" zespołu muzycznego nie pozostało bez
wpływu na twórczość autora "Zimnych krajów". W jego tekstach często
pojawiają się bowiem powtórzenia i refreny ("Nie idź do pracy, / nie idź
do pracy, / to szatan puszcza imeile, / to szatan daje dyplomy"). Z
przyjęcia takiej stylistyki płynie dodatkowa korzyść: teksty Świetlickiego doskonale
nadają się do cytowania. Bliskość językowi mówionemu sprawiła ponadto, że
niektóre z jego fraz weszły z powrotem do mowy potocznej - by wspomnieć tylko
linijkę "jestem w nastroju nieprzysiadalnym".
Jak
widać, Marcin Świetlicki jest postacią o bogatym życiorysie i aktywnym,
wszechstronnym podmiotem polskiej kultury, którego warto znać, jak i jego
twórczość.
Zuza Chabielska
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz